Amas de casa: traballadoras invisibles

O traballo doméstico implica unha tarefa diaria dentro do espazo da vivenda, na que, por medio do traballo físico e en combinación con algúns bens de capital, o ama de casa realiza as actividades propias do fogar, isto é, aquelas necesarias para dar satisfacción ás necesidades dos seus membros e así permitir o rendemento de cada membro da unidade familiar fóra do fogar nas súas respectivas tarefas remuneradas. O espazo doméstico articúlase nun todo produtivo; alí cóidase, nútrese, edúcase, sándase, repóusase, disponse a vida e esta continúa no mercado. Cada fogar, máis que espazo para o consumo, "é en realidade unha pequena factoría e como tal, combina bens de capital, materias primas e traballo para producir bens útiles" que actúan sobre a calidade da poboación, esta depende dos aprovisionamentos que obteñen as familias para si mesmas e, aínda que teñan que incorrer en gastos, estes realmente son investimentos orientados á produción de enerxía humana.

A cuestión clave é se o traballo desenvolvido polo ama de casa é produtivo ou non. Como pequenas factorías, as familias realizan procesos de agregación de valor, o cal significa que adquiren materias primas do mercado que son sometidas a transformacións coa participación de bens de capital e de traballo concreto e abstracto para obter uns resultados que son postos á disposición para o consumo ou para o uso. O traballo doméstico involucra tamén aspectos non materiais, difíciles de cuantificar entre os cales se contan: compromiso emocional, satisfacción altruísta e amor, o que Beasley denomina "economía emocional". Moita desta produción pode ser cualitativamente similar á do mercado e no único que se diferencian, é que unha delas circula polo mercado, rotulada cun prezo que recolle información acerca dos custos de produción e dos beneficios económicos que adquire o seu produtor indirecto.

O traballo doméstico xera un valor a través da función de produción doméstica, imprescindible para o normal desenvolvemento dos membros da sociedade e susceptible de ser cuantificado para tomarse en consideración nos cálculos da produción nacional. Este é o escollo a salvar: establecer un valor da produción doméstica que permita contabilizar a súa contribución ao PIB. A invisibilización da produción resultante do traballo doméstico exprésase na non inclusión desta nas estatísticas sobre poboación traballadora nin nas contas nacionais que reportan as actividades que lle achegan ao ingreso bruto da nación.
Os bens e servizos domésticos son susceptibles de ser vendidos no mercado, e, polo tanto, de ter un prezo de intercambio. Non obstante, na esfera doméstica, estes bens e servizos prodúcense e consúmense sen intercambio e, polo tanto, sen un prezo de referencia. Por outro lado, a flexibilidade horaria da xornada de traballo doméstica así como a posibilidade de realizar varias tarefas conxuntamente, dificulta esta medición (esta problemática é común a todos os traballos non remunerados, como traballos voluntarios, traballos sociais, etc.).
Tendo en conta a elevada taxa actual de inactividade da poboación feminina española, considerando que as amas de casa están clasificadas dentro do grupo de inactivos na poboación laboral, e comparando este dato cos de ocupación e inactividade masculina, cabe concluír que na actualidade o traballo doméstico está soportado na súa práctica maioría por mulleres.
Analizando uso do tempo por funcións e por xénero, a pesar do cambiante patrón de repartición de tarefas, son as mulleres quen, entre outros, no caso do Estado Español, maior tempo e en maior número dedícanse ás distintas actividades do fogar (a análise da repartición de tarefas no contexto dalgúns países da Unión Europea confirma o sinalado para o caso de España).
As bases teóricas para a consideración do traballo doméstico como traballo produtivo están postas e a metodoloxía para o cálculo do valor de tal produción, servida (metodoloxía da Conta Satélite Doméstica para a inclusión do valor do traballo doméstico nas Contas Nacionais, seguindo as directrices da Unión Europea)
Non faltan tampouco as voces que reclaman unha remuneración efectiva para o traballo doméstico, sustentado fundamentalmente por mulleres.

Falta apelar á xustiza social e á vontade política para seguir andando o camiño.